سلطان محمد میرزا ( اکبر میرزا ) فرزند شاه عباس ثانی به وسیله شاه سلیمان کور، زندانی و کشته می شود. پس از اندک زمانی شاه سلیمان پشیمان می شود و از فرزندان اکبرمیرزا دلجویی می کند. فرزندان اکبر میرزا که از جان خود بیمناک بودند. از شاه سلیمان می خواهند که به کوشک نصرت بروند. شاه سلیمان نیز که آرزویش بوده فرزندان اکبر میرزا از محل تاج و تختش دور باشد خوشحال شده و آنها را به همراه مادر ودایشان شیخ حسینعلی با مقدارزیادی طلا و جواهر با تشریفات خاصی از راه یزد و شهربابک به کوشک روانه می کند.
نامبردگان پس از ورود به کوشک کران را که در دو فرسنگی کوشک بوده مناسب ترتشخیص داده و بنای آبادانی و ساخت قلعه و بارو می کند ( کتاب سلسل ابن رزاق ص99)
تاریخ فرزندان سلطان محمد میرزا ( اکبر میرزای شهید ) را کرانی می نامند ( کتاب. اترا تاریخی نادری بخش دوم ) تاریخ فوت اکبر میرزا در سال 1132 ثبت شدهیت کنم نه ریش تورا که ریشخندت بکنم ونه ......تورا که ......خ..مالیت کنمیت کنم نه ریش تورا که ریشخندت بکنم ونه ......تورا که ......خ..مالیت کنم
حاج محمد 7 فرزند داشت دو دختر و5 پسر به نامهای علی خان، شاه حسین
خان، محمد تقی خان ،زینل خان، ومحمد رضا خان . علی خان فرزند ارشد حاج محمد در زمان کریمخان زند بواسطه خدماتی که در دفع فتنه تقی درانی در کرمان نمودعلی خان کرانی (که در بعضی از کتب تاریخی سهوا از وی به نامهای علیخان کرمانی یا آقاعلی سیرجانی وعلی خان شماعی نام برده شده ) به حکومت کرمان برگزیده شد .علی خان نیز . محمد رضا خان را به شهر بابک .شاه حسین خان را به نظم امور بافت ارزوییه وصوغان منصوب نمود .این مناصب تا پایان دوره زندیه در اختیار فرزندان حاج محمد بود تا اینکه با خیانت ابراهیم خان کلانتر در شیراز که منجر به انقراض زندیه انجامید .لطفعلی خان زند پس از ترک شیراز مدت یک ماه مهمان کرانیها بود تا اینک قصد تصرف قلعه شهر بابک را داشت وتوسط محمد رضا خان منصرف شد .و باکمک وی به کرمان رفت .ودر جنگ ومحاصره کرمان که شرح ان در این مقوله نمی گنجد دستگیر و........ شد .آغا محمد خان قاجار پس از فراغت از کرمان به خان بابا خان جهانبانی (فتحعلی شاه )دستور دستگیری محمد رضا خان را داد
فتحعلی شاه پس ازتخریب دورشته قنات کوشک قلعه را به توپ بست و ویران نمود .محمد رضا خان به قلعه کران که از استحکام کافی برخوردار بود آمد
باستانی پاریزی شرح دستگیری محمد رضا خان را اینگونه مینویسد . این حادثه که طی چند سطر در روضه الصفا آمده است برای سیرجانیها بلایی عظیم به بار آورد بنده مصحح از معمرین خصوصا پدرم مرحوم حاج آخوند شنیدم که در قلعه کران در هفت فرسنگی سیرجان وسه فرسنگی پاریز محمد رضا خان کرانی حصار گرفته بود ومدتها مقاومت کرده در این مقاومت خواجه محمد زمان پاریزی نیز شرکت داشته .تا اینکه با حیله ونیرنگ وتتمیع یکی از رعایا محل اختفای محمد رضا خان کرانی ومحمد زمان پاریزی فاش میشود .لازم به تذکر است که بین قلعه های کران وکوشک راهروهایی بود وهست که میتوانسته اند براحتی در انها رفت وآمد نمایند . که با آتش زدن هیزم بسیار در مسیر تونلها از کندر(مشهور به کند رمحمد رضا خانی ) بیرون امد ودستگیر شد.بقول ناسخ التواریخ ص 35 جلد قاجاریه پس از دستگیری محمد رضا خان ومحمد زمان پاریزی کران عرصه نهیب وغارت گشت .پس از دستگیری وی حاضر به خیانت به لطفعلی خان نشد. به همراه چند تن از اسیران دیگر به نزد اغا محمد خان قاجار فرستاده شد .حتی وقتیکه محمد خان قاجار وی را دید، گفت که اگر اطاعت امر کنی ازادی وازقتلت میگذرم و روایت است که محمد رضا خان میگوید اگر بزرگان شیراز ودیگر ولایات را جمع کنی در حضور آنان با تو بیعت میکنم .صبح روز بعد در جمع حضار این ابیات را میخواند (نه عقل تورا که مدح عالیت کنم. نه فهم تورا که شعر حال.
این اشعار غضب خان قاجار را صد چندان میکند ودستور میدهد که سرش را با اره ببرند تا زجر بیشتری بکشد
.. بنده به محل شهید شدن محمد رضا خان رفته ام بین راه شیراز ویزد منطقه ای به نام کوشک هزار بیضا وجود دارد.محل دفن پیکر پاک این شیرمرد کرانی درجوار مقبره امامزاده سیدمحمد میباشد
حاج محمد در سن بیست ویک سالگی درسال 1125در جنگی به همراه پدرش افغانها را شکست دادندیت کنم نه ریش تورا که ریشخندت بکنم ونه ......تورا که ......خ..مالیت کنم
حاج محمد(عاصف میرزا ) به دلیل اینکه خاندانش در اینگونه موارد دچار ازهم پاشیدگی نشوند .هفت پارچه از املاک خود به نامهای کران ،ده قاضی،کورگاه،جرمجرد،اورغون ،خوردان ،شمس آباد واسفند را وقف اولاد ذکور نمود که وقفنامه ان موجود است وچند پارچه از املاک را نیز به دودخترش بخشیده یکی از این املاک دهنه ناچو میباشد چون تا همین چند سال پیش بزرگانی چون مرحوم حسین خان حاج محمدخان( ره) پدر کاظم خان گردوها را جمع آوری ودر حسینیه کران سهم دختران ورثه حاج محمد را که در کران حضور داشتند میدادند و.این وقف تا سال 1321 اجرا میشده به این قسم که اول مهر هر سال به تعداد فرزندان ذکور در قید حیات از نوزاد تا سالمند از هر هفت پارچه ملک هر کس یک سهم داشته تا زمان حیات که این املاک تا سال قبل از طلق بین 223 نفر نقسیم شده بودند ه ومنحصرا تمام املاک وقفی حاج محمد همینگونه اند . چون در وقفنامه تاکید موکد شده بوده که هیچ کس حق خرید وفروش ورهن نداشته اند. وی متولی وقف را پسر ارشد اصلح خودعلی خان وبعدپسر اکبر ارشد اصلح بعدی تسل اندر نسل قرار داده حاج محمد نام بعضی از ابادیها وروستاها را ازنام ابادیهای شیراز اقتباص کرده مانند سعادت آباد .سروستان ..وکه قسمت عمده ای از سعادت آباد را شاه حسین خان وقف نموده است وسنگ نوشته کاروانسرای حک شده که مقدار ی از درامد کاروانسرا صرف اب وآش حسینی در کران گردد
لازم به ذکر است که اصلاحات ارضی در دوران پهلوی نیز ظلم بزرگی بود که گریبان کرانیها را گرفت . از قلعه کران یک کریاس (کلیاس )یک مسجد وحمام وحسینیه که دریک مکان ووصل به هم میباشند وباقیمانده آسیاب ابی موجود است.که امید بسیار دارم که با کمک مسئولین این ابنیه وآثار به ثبت میراث فرهنگی برسد
املاک وقفی حاج محمد همگی تقسیم اب قنو اتشان برمبنای 223 سهم میباشدیت کنم نه ریش تورا که ریشخندت بکنم ونه ......تورا که ......خ..مالیت کنم
یکی از شاخصه های فعلی کران وجود مبارک حسینیه است که در ایام محرم که در ان مراسم تعریه ابا عبدالله برگذار میشود پذیرای حدود چهار هزار عزادار است که مسئول پذیرایی این عزیزان را کاروانهای ده گانه ومردم کران که در منازل مسکونی خود به پخت خوراک نذری میپردازند میباشد .
به واسطه دو رشته قنات اب شیرین محصول بادام کران از مرغوبیت خاصی برخوردار است.(چربی مغز و..)
علاوه بر دورشته قنات هفت حلقه چاه عمیق نیز به مصرف کشاورزی میرسد . پسته، بادام، توت وگردو.انار واخیرا چند سالی است که کاشت زغفران شروع شده که زعفران مرغوبی نیز بدست میاید.متاسفانه در اکثر روستا ها زراعت به واسطه فروش زمینهای زراعتی که صرفا برای ساخت ویلا وتفرجگاه از اهمیت دوم حتی سوم برخوردار است .
کرانیها همواره منشا خیر بوده اند چه در شهر چه در روستاها ابنیه عام المنفعه می ساختند .آثاری که در سیرجان وجود داشته یا وجود دارد .: مسجد قطبی .مسجد حاج غلامحسین خان (اعظم) کاروانسرای آقا ابراهیم بازار آقا ابراهیم .حمام سلیمانزاده (محل فعلی هییت علی اکبر)
اعقاب وانساب پنج فرزند حاج محمد در حال حاضربیش از چند هزار تن میباشند که .با نام خانوادگی ستوده نیا .ستوده نیا کرانی ،کرانی ،ستوده نژاد،ستوده نژاد نعمت الهی،پور ستوده نیا ،ستوده نیا حسن زاده،ستوده نیاکریم زاده،هورتاش،نوربخش،سلیمانزاده،قطبی شناخته میشوند .
ودیگر فامیلهایی که پسوند کرانی دارند . بیست وهشت فامیل میباشند مانند نجارزاده کرانی، سلیم پور کرانی، فارسی نژاد ،رضا زاده ،حدیدی،فدایی،حسن پور،محمد زاده و....... فامیل سادات کرانی .قرشی کرانی،حسینی کرانی،موسوی کرانی،شهیدی کرانی، پور شهیدی
خطه کران 11 شهید والا مقام را به انقلاب اسلامی تقدیم کرده شهیدمسعود ستوده نیا کرانی 1342
معلم شهید محمد علی کرانی .مهدی ستوده نیا .مسعود ستوده نیا کرانی.علی فارسی نژادکرانی.رمضان لری نیا کرانی .مهدی لرینیا کرانی .علی عرب کرانی .محمد فارسی نژاد کرانی ،
مختصات جغرافیایی
طول جغرافیایی۵۵.۴۴ ، عرض جغرافیایی ۲۹.۴۳ و ارتفاع متوسط ۱۹۵۰ متر از سطح دریا ، این روستا با موفعیت دشتی در۴۲ کیلومتری شمال شرق سیرجان قرار گرفته و از شمال به روستای سروستان ۶ کیلومتر از جنوب با روستای ده سراج ۲ کیلومتر از شرق با روستای اسلام آباد ۲ کیلومتر، از غرب با روستای محمدیه زیدآباد ۱۸ کیلومتر، تا مرکز بخش پاریز ۱۸ کیلومتر و تا مرکز استان ۱۶۳ کیلو متر فاصله دارد.
این روستا فاقد رودخانه دائمی بوده اما رود خانه های فصلی عبارتند از رودخانه سروستان که از بند ناچو سرچشمه میگیرد و از سمت شمال غرب روستا جریان دارد.
رود خانه دیگر رودخانه اسحاق آباد که در اداره ثبت اسناد به نام کران ثبت شده، این رودخانه از معدن دلزار سرچشمه میگیرد و به زیدآباد میرسد.
در پایان از خوانندگان عزیز که اطلاعات بیشتر وکاملتری دارند عاجزانه تقا ضا دارم در اختیار بنده قرار دهند تا علاوه بر درج در تارنمای کرانیها به صورت کتاب در اینده منتشر شود وباسپاس فتحعلی ستوده نیا کرانی
